МАН-ын шинэ дарга ба тэдний зовлон одоо эхэлж байна

Өнгөрсөн амарлтын өдрүүдэд хуралдсан МАН-ын Бага хурал намын даргаа сонгосон ч хэл ам, хэрүүл шуугиан дууссангүй.

Ялагдсан тал тахимаа өгөхгүй Улс төрийн намын тухай хууль, намын дүрэм зөрчсөн талаар хэвлэлийн хурал хийж мэдэгдсээр байна. Харин ялсан тал одоогоор ус балгасан мэт байна.

Энэхүү хэл ам, хэрүүл маргааныг эцэслэх газар бол мэдээж Улсын дээд шүүх. Хэрэв Улсын дээд шүүх МАН-ын даргаар сонгогдсон Д.Амарбаясгаланг батламжилвал шүүхийн хараат бус байдалд нөгөө тал эргэлзэж, ахиад хэвлэлийнхний өмнө гарч ирэх нь тодорхой болж байх шиг байна. Харин улсын Дээд шүүх батламжлахгүй буцаасан тохиолдолд мөн л шүүхийн асуудал хөндөгдөнө. Нэг үгээр хэлбэл ямар ч шийдвэр гарсан Улсын дээд шүүхийн хараат бус байдлын асуудал хөндөгдөх нь тодорхой нөхцөл байдал үүсээд байна.

Г.Занданшатарын сул тал

МАН-ын дүрмээр бол ялсан намын дарга Ерөнхий сайд байх ёстой. Гэхдээ Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын тухайд ялалт байгуулсан намын дарга биш төдийгүй УИХ-ын сонгуульд ч өвдөг шороодсон. Гэвч эцэст нь Ерөнхий сайдаар сонгогдсон явдал нь түүнд азтай улстөрч гэдэг имижийг авчирсан.

Түүний тухайд Бага хурлын үеэр намын даргад өрсөлдөгчийн хувиар мөрийн хөтөлбөр танилцуулахын оронд Засгийн газрын 100 хоногоо ярьсан нь түүнд хасах оноо авчирсан. Түүнчлэн Ерөнхий сайдын нэг тооцоолоогүй зүйл нь УИХ-ын сонгуульд өвдөг шороодсон явдалд намын гишүүд муу үнэлгээ өгнө гэдгийг тооцоолоогүй явдал. Энэ тухай асуудал хөндөгдөхөд намын төв аппратаа буруутгасан нь даарин дээр давс болсон тухай эх сурвалжууд хэлж байгаа юм.

Намын гишүүдийн зүгээс сонгуульд үнасан бол хариуцлага хүлээх ёстой гэсэн байр суурин дээр хатуу зогсох хөрсийг мэдрэх чадваргүй байсан төдийгүй номер нэгийн зүгээс намын даргын асуудалд оролцохгүй гэдгээ илэрхийлсэн зэргийг нарийн тооцоолж чадаагүй зэрэг олон хүчин зүйл түүнийг намын дарга болох боломжоос мулталсан гэсэн үг.

Мэдрэмжгүй Ерөнхий сайд  

Бусад асуудал дүүрч гэхэд намынх нь Бага хурал болж байхад Засгийн газрын 100 хоногийн тайлан тавьж, улс төрийн ууган хүчин МАН-ын ирээдүйн асуудлыг орхигдуулсан явдал нь түүнийг улстөрчийн тухайд ямархан мэдрэмжгүйг илтгэж байгаа юм.

Сүүлийн гурван сонгуульд дараалан ялалт байгуулж, төрийн эрх барьж буй намын тухайд хамгийн чухал асуудал бол нам цаашид хэрхэн цаг үетэйгээ хөл нийлүүлэн алхаж, хэрхэн шинэчлэл хийх вэ гэдэг асуудал байх ёстой буюу 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль, 2028 оны УИХ-ын сонгуулийн ялалтын тухай төлөвлөгөө л намын уураг тархи болсон Бага хурлын жирийн гишүүдийн тухайд юу юунаас чухал байх нь ойлгомжтой. Цаашилбал, намын үндсэн дүрэм, мөрийн хөтөлбөр зэргийг улс төрийн намын тухай хуульд хэрхэн нийцүүлэх, түүнчлэн намын гишүүдийн алдраад байгаа итгэл үнэмшлийг хэрхэн эргүүлэн авах зэрэг олон чухал асуулыг орхигдуулсан Бага хурлын гишүүдийн дэмжлэгийг авч чадаагүй хамгийн том шалтгаан болсон гэж болно.

Эцэст нь тэрээр бага санал авснаа мэдмэгцээ Бага хурлаа ч дуусгахгүйгээр хурлын танхимаа орхиж явсан нь хурлын эцсийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөөгүйг илтгэж байгаа юм. Эндээс үзвэл тэрээр Их хурлаар даагаа нэхэх болов уу.

Учир нь Улсын дээд шүүхэд намын дарга бүртгэх хүсэлтийг 30 хоногийн дотор гаргаж, Дээд шүүх асуудлыг 60 хоногийн дотор нягтлан үзэж  шийдвэр гаргана. Ингээд бодохоор багадаа бүтэн гурван сарын турш МАН-ын дотоод дажин үргэлжилнэ гэсэн үг. Энэ хугацаанд МАН-ын ээлжит 31-р Их хурал хуралдана. Тиймээс энэ дундуур л Ерөнхий сайд Г.Занданшатар хүссэндээ хүрэх боломжтой гэсэн үг.

Өөрөөр хэлбэл намын Их хурлын үеэр намын дүрэм зөрчсөн гэж гомдол гаргасанаар намын Их хурлаар намын даргын асуудлыг дахин хөндөж мэдэх нөхцөл байдал үүсээд буй. Тиймээс түүнд үлдсэн цорын ганц боломж нь намын их хурал болоод байна.

Д.Амарбаясгалангийн тооцоо

МАН-ын гал тогоог чадамгай атгаж ирсэн УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн тухайд намын даргад өрсөлдөхөө мэдэгдснээс хойш намын гишүүд хийгээд хэвлэлд бүрэн нээлттэй явж ирсэн нь түүнд нэмэх оноо болсон. Мөн түүнийг улиг болсон “Админерал”-ын асуудлаар боорлосон нь улс төрийн тактикийн хувьд алдаа байсан.

Түүнчлэн энэ асуудлыг намын нөхөд дотроо нэр нүүрээ барсан Б.Энхбаяраар яриулсан нь мордохын хазгай болсон гэж болно.

Учир нь  Б.Энхбаяр ямар нэгэн улс төрийн болон албан тушаалын тохироогүйгээр аливаа асуудалд ам нээдэггүй гэдэг нь намын гишүүд төдийгүй жирийн хүмүүсийн хувьд ил тодорхой болсон зүйл.

Улс төрийн таван том сонгуулийг Д.Амарбаясгалан удирдан явуулсан гэдгийг МАН-ын жирийн гишүүд ч мэднэ. Энэ нь түүний хамгийн том давуу тал байсан.

Мөн тэрээр намынхаа ирээдүй, хэтийн төлвийн талаарх мөрийн хөтөлбөрөө маш тодорхой танилцуулсан нь бас нэг нэмэх оноо.

Түүнчлэн сүүлийн хэдэн жилийн турш төрийн өндөрлөгүүд ямар нэгэн цензургүйгээр хэвлэлийн өмнө гарч ирээгүй жишгийг эвдэн бүтэн гурван цагийн турш сэтгүүлчдийн асуусан бүх асуултад нээлттэй, ил тод хариулт өгсөн нь намын гишүүд төдийгүй жиргийн иргэдэд хүртэл таалагдсан.

МАН-ын Их хурал хүртэлх улс төр буюу Г.Тэмүүлэнд боломж олдох уу?  

Бүтэн 100 жилийн түүхтэй МАН-ын зовлон одоо эхэлж байна. Учир нь Улсын дээд шүүхийн хуралдааны шийдвэр гартал улс төрийн хүрээний хэл ам, хэрүүл шуугиан тасрахгүй нь тодорхой.

Хэрэв Улсын дээд шүүх батламжлахгүй бол дахиад намын даргын сунгаа өрнөнө. Магадгүй энэ тохиолдолд Г.Занданшатар болон Д.Амарбаясгалан нарт дахин боломж олдох нь юу л бол.

Дундуур нь өөр хүн, гуравдагч нэр дэвшигч гарч ирэх магадлалтай. Магадгүй сүүлийн үед 80-аад оныхон болон Хунтайжуудын фракцитай сүжрэх болсон Г.Тэмүүлэнд боломж гарч ирж мэднэ. Түүний тухайд Ерөнхий сайдын албан тушаалд Г.Занданшатартай Ерөнхий сайдын сунгаанд нэр дэвшээд өвдөг шороодсон, түүнчлэн хуучин Хотын фракц буюу Миеэ даргын фракцийн залуу гишүүдийн нэг. Миеэ дарга номер нэгтэй хэдийнэ учраа олсноос гадна УИХ дахь намын бүлгээ авч чадсан. Нэмээд экс генсек Ж.Мөнхбат улс төрд эргэн ирсэн төдийгүй талуудын дунд хэлэлцээр хийж эхэлсэн зэрийг мартаж болохгүй.

Товчхондоо товоо зарлачихсан Их хурлаас өмнө МАН-ынхан дотоод улс төрөө дийлэлгүй төрөө тонгорчихож мэдэхээр нөхцөл байдалтайгаар улс төрийн үйл явц өрнөж байна. Харин энэ толхилцооныг таслан зогсоох ганц хүн нь Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, МАН-ын том ах юм.