УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин: Ард түмнээсээ сонгогддог парламентын хуралдаанд Засгийн газар нь зохион байгуулалттайгаар хаалт хийсэн нь төрийн эрхийг хууль бусаар авах жинхэнэ үйлдэл мөн

Үндсэн хуулийн цэцийн Их суудлын хуралдаанаас гарсан дүгнэлтийг олон нийт тал бүрээс харж байна. Ялангуяа хуульчид, Үндсэн хууль судлаачид өөрсдийн байр сууриа илэрхийлсээр байгаа юм. Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулсан УИХ-ын 95-р тогтоол болон 10-р сарын 16, 17-ны өдрүүдийн чуулганы ирцийг нэгтгэн тооцсон нь Үндсэн хуулийн зөрчил хэмээн дүгнэлт гаргасан процессын талаар УИХ-ын гишүүн, хуульч Х.Тэмүүжин өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн байна.

Тэрээр тус хуралдаанд ажиглагчийн байр сууриар оролцоход цэцийн шийдвэр нь түрүүлээд гарчихсан түүнийгээ албажуулах гэж хуралдсан талаар эргэлзээ үүссэнээ хуваалцжээ. Уг нь парламент болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн ялгаа заагийг харуулсан маргаан мэтгэлцээн өрнөж, хоёр эрх мэдлийг балансжуулах чиглэлээр цэц ажиллах байх гэсэн хүлээлттэй байсан хэдий ч нэг тал нь шийдвэрээ захиалчихсан, нөгөө тал нь хардалттай, харин гуравдагч байр суурь буюу хөндлөнгөөс оролцох ёстой цэц нь цаанаас өгөгдсөн шийдвэрийг биелүүлэх гэж ажиллаж буй мэт дүр зураг харагдсан талаар онцолжээ.

Асуудлын гол нь Засгийн газар биш парламент ард түмнээсээ сонгогддог бөгөөд УИХ-аас авсан мандатаараа Засгийн газар байгууллагддаг. Гэтэл парламентаасаа байгууллагддаг Засгийн газар нь парламентдаа “чи ингэж ажиллах ёстой” гэсэн хандлага гаргаж байгаа нь Үндсэн хуулийн зөрчил гэдгийг хэллээ. Тухайлбал, УИХ-ын чуулганы 16, 17-ны өдрийн хуралдааны үйл ажиллагаанд Засгийн газар зохион байгуулалттайгаар хаалт тавьж, ирц бүрдүүлэхгүй бойкот хийсэн нь төрийн эрхийг хууль бусаар авах жинхэнэ үйлдэл гэдгийг тодотгов.

Өөрөөр хэлбэл аливаа парламент өөрсдөө бүрэн эрхийнхээ дагуу хуралдах ёстой байтал үүнд нь гүйцэтгэх эрх мэдэл нь хаалт хийсэн нь Үндсэн хуулийн эсрэг гэмт хэрэг гэж үзэж буйгаа илэрхийлжээ. Үүнийг Үндсэн хуулийн цэц дээр ярих ёстой байтал хэн ч дурдаагүй гэлээ. Түүнчлэн, УИХ-ын байр суурийг илэрхийлэх ёстой, хамгаалах ёстой итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчдийг цэцээс гэрч болгочихсон нь шударга ёсны процессын хувьд маш ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэжээ. Үндсэн хуулийн цэц бол эрх мэдэл хоорондын маргаан мөн үү гэдэг асуултад хариулж ажиллах ёстой. Харамсалтай нь Их суудлын хуралдаанаараа энэ асуултыг орхигдуулж ажилласан нь учир дутагдалтай байсныг шүүмжилж байгаа юм. Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтээр хоёр өөр маргааныг нэгтгэн шийдсэн нь цэц өөрөө Үндсэн хуулийн хямрал руу оруулах сэжүүр гаргасныг ч дурджээ.

Тухайлбал, Ерөнхий сайдыг огцруулсан 93-р тогтоол болон ирцтэй холбоотой асуудлыг нэг дүгнэлтээр шийдсэн. Уг нь нэг маргаан дээр цэц дүгнэлт гаргаж, харин нөгөөх дээр УИХ хүлээж авахгүй бол дахин хянах ёстой байсан ч нэгтгэж шийдвэрлэсэн нь цаашид УИХ шийдвэр гаргахад ойлгомжгүй байдал руу оруулчихлаа хэмээн дүгнэж байна гэлээ. Түүнчлэн, УИХ бол хууль тогтоох байгууллага. Үндсэн хуульт болон Үндсэн хуулийн биш байгууллагуудад бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх зохион байгуулалт журмыг тогтоож өгдөг гэсэн үг. Харин ҮХЦ бол хууль тогтоогчийн тогтоож өгсөн зохион байгуулалт журмаар ажилладаг байгууллага. Засгийн бүх эрх мэдэл ард түмний мэдэлд байна гэсэн суурь философийг хамгаалах байгууллага нь ҮХЦ байх ёстой.

Гэтэл цэцийн гишүүн О.Мөнхсайханы үгэнд парламент болон ард түмэн засгийн эрх мэдлийн үндэс гэдэг суурь үзэл санааг үгүйсгэсэн нь ноцтой алдаа гэж мөн тайлбарлажээ. О.Мөнхсайхан шиг Үндсэн хууль судлаач энэ дэс дарааллыг хамгийн сайн мэдэх хэдий ч ийм алдаа гаргасан нь нэг бол судалдсан академик түвшний мэдлэг нь өнгөц байна эсвэл мэдлэгээ үгүйсгэх хэмжээний дарамт шахалт байна гэж үзэж буйгаа УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин илэрхийлжээ. Х.Бумаа