Who is who? 126:1 Дүгэрийн Рэгдэл: Жагсаалтад хавчуулагдсан академич буюу биохимичийн биография
ӨНӨӨДӨР буюу карьер. Монголын байнгын ажиллагаатай парламентын түүхэн дэх хамгийн олон гишүүнтэй танхимын анхдугаар чуулганыг нээж алх тогшсон эрхмийг танилцуулъя. Шинээр сонгогдсон 126 гишүүний хамгийн ахмад нь тул ийнхүү Д.Амарбаясгалангаас өмнө спикерийн алхыг барих завшаан тохиосон энэ хүн бол академич Дүгэрийн Рэгдэл.
ШУА-ын ерөнхийлөгчийн суудлаас шууд УИХ-ын танхимд орж ирсэн нь аз, эзийн алин болохыг таашгүй. Ямар ч л байсан Их хурлын танхимд биш эрдмийн танхимдаа сууж байсан бол олон түмэнд хэрэгтэй хүн. Гэтэл яагаад шинжлэх ухааны томъёо биш хуулийн нэр томъёо цээжлээд сууж байгааг ойлгож ядах юмгүй. Сонгуулийн шинэ тогтолцооны үр дагавар гэж ч болно. МАН жагсаалтдаа нийгмийн бүх давхарга, салбар, хүрээлэл хийгээд ахмад, дунд, залуу үеийн төлөөллийг багтаахыг хичээж, үүгээрээ сонгуулийн пиараа хийсэн. Тэрэн дунд нь Д.Рэгдэл академич давхиад орчихсон хэрэг. Ахмадын ч, шинжлэх ухааны ч төлөөлөл болж чадна. Аятайхан ч фигур. Иймээс МАН-ын жагсаалтын 5-рт бичигдэн, ногоон гэрлээр депутат болсон.
ӨЧИГДӨР буюу улс төрийн замнал.
1970-аад оны дундуур тухайн үеийн ЗХУ, одоогийнхоор бол Украйнд сургууль төгссөн хуучин бууны хугархай. Нийтлэлч Баабартай адил биохимич, энзимологич мэргэжилтэй. 1996 онд Төрийн соёрхол, 2006 онд Шинжлэх ухааны гавьяат ажилтан цол хүртсэн. УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн нутгийн ах. МАН-ын ахмад гишүүн. Шинэ УИХ дахь тэрбумтнуудын нэг. Хөрөнгө орлогоороо Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга, Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг, АН-ын дарга Л.Гантөмөр, сайд С.Одонтуяа, алдарт “10 хувийн” Ц.Даваасүрэн нартай эн зэрэгцэх бэлтэй нэгэн аж.
2001 оноос хойш ШУА-ийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга, тэргүүн дэд ерөнхийлөгчөөр 15 жил ажиллаж, 2016 оноос хойш найман жил ШУА-ийн ерөнхийлөгчийн хүндтэй, хариуцлагатай албыг хашсан. Гэхдээ нам, улс төрөөс тийм ч хол хөндий хүн биш.
2007-2010 онд МАН-ын Удирдах зөвлөлийн гишүүнээр ажиллаж байсан. Эрх баригч намын удирдах багт сонгогдоно гэдэг захын хүнд олдох боломж биш. Тэгэхээр Д.Рэгдэл гишүүн нам, улс төрийн ажлын туршлагын хувьд хоосонгүй нэгэн ажээ.
ИРЭЭДҮЙ хийгээд сайн, муу нь.
Аливаа юм хоёр талтай. ШУА-ийнхаа ерөнхийлөгчийг хууль тогтоох дээд байгууллагад авчраад суулгачихна гэдэг нэг талаас дургүй ламд дарж байж сахил хүртээсэнтэй адил. Нөгөө талаас төр, засгийн бодлого шинжлэх ухаанч, шинжлэх ухаандаа ээлтэй, талтай болоход нэг алхам ойртох магадлалтай.
Д.Рэгдэл гишүүний УИХ-ын чуулган болон байнгын хорооны хуралдаанууд дээр хэлсэн үг, илэрхийлсэн байр сууриудаас дээрх хүлээлт хоосонгүй болох нь харагдана.
Тухайлбал, өнгөрсөн оны 12-р сард төсвийн төслийг хэлэлцэх үед манай улсын шинжлэх ухааны салбарын ДНБ-д эзлэх хувь олон улсын дунджаас 20 дахин бага байгааг хэлж, анхааруулсан. Шинжлэх ухааны салбарт зарцуулдаг төсөв ДНБ-ий 0,1 хувь байгааг ядаж нэг хувьд хүргэх ёстой гэсэн байр суурийг илэрхийлж байсан юм. Түүнчлэн төсвийн тодотгол яагаад хийх гээд байгааг ойлгохгүй байна гэж асуучихаж байгаа юм. Мөн дээд боловсролын шинэчлэл, судалгааны их сургуулийн талаар чуулганы танхимд тодорхой байр сууриудыг илэрхийлчихдэг.
Эгийн голын УЦС-ын төслийг урагшлуулахын тулд Оросын эрдэмтэдтэй “ажиллах” шаардлагатай, Эг, Шүрэнгийн УЦС-уудыг хоёуланг нь хамтад нь оросууд хэзээ ч дэмжихгүй гэж хэлснээсээ болж хэвлэлийнхэнд “чимхүүлсэн” тал ч бий.
Түүнчлэн Нарансэвстэйн боомтыг нээх, уг боомт руу хатуу хучилттай зам тавихыг эрдэмтэн, судлаачид хийгээд ШУА-ийн Биологийн хүрээлэн албан ёсоор эсэргүүцэж байсан атал Д.Рэгдэл академич гишүүн болмогцоо “уг боомтыг нээх нь зүйтэй” гэсэн байр суурь илэрхийлсэн нь улс төрд хөл тавиад эрдэмтдээ үгүйсгэлээ гэсэн шүүмжлэлд өртсөн юм.
Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд гэр хорооллын 190 мянган өрхийн зуухыг солих хэрэгтэй гэж Төрийн ордонд болсон нэгэн хэлэлцүүлэг дээр хэлснээсээ болж “ШУА-ийг удирдаж байсан эрдэмтэн хүн байж шинжлэх ухаанч шийдэл биш зуух солих талаар ярилаа” гэж шүүмжлүүлээд авсан.
Энэ мэтээс дүгнэхэд эрхэм академич маань насаараа бол парламентад хамгийн ахмад боловч туршлагаараа шинэковдоод байх шиг. Нөгөө талаар үзэл баримтлал, байр суурь нь баттай биш, шинжлэх ухаандаа хайртай ч намдаа илүү үнэнч, эгэл амьдрал, төрийн хууль хоёрыг мэдэхгүй талдаа, тиймээс буруу зөрүү ярьчих гээд байдаг хоёрдмол өнцөгтэй депутат. Найрсгаар зөвлөхөд ойрын үед улс төр, эдийн засаг, төсөв санхүүгийн мэдлэгээ сайжруулах хэрэгтэй болов уу, эрхэм академич аа.
Г.Ууганбаатар
