МАН-ын томчуудын зодоон төсвийн хоригоор үргэлжилж байна
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн хоригтой холбоотойгоор өнөөдөр Хууль зүйн байнгын хороо болон Төсвийн байнгын хороо хамтарсан хуралдаан хийж 2025 оны Төсвийн тухай хуулийг хүчингүй болгох шийдвэр гаргаж, энэ нь УИХ-аар орж батлагдснаар 2025 оны Төсвийн тухай хууль хүчингүй боллоо. Юун түрүүн эндээс ямар үр дагавар үүсэх вэ гэдэг асуудал хөндөгдөнө.
Юун түрүүн хуулиараа нийслэл дүүрэг, аймаг сумд 12-р сарын 5-наас 20-ны хооронд төсвөө эцэслэн батлах ёстой. Гэтэл боловсруулсан төсөв нь хүчингүй болсноор орон нутгийн төсөв батлах үйл явц гацаанд орж байгаа юм.
Энэ асуудлыг шийдэхийн тулд УИХ-ын зарим гишүүдийн зүгээс төсвийн цаглабарт өөрчлөлт оруулж гацаанаас гарах шийдэл байж болох юм гэсэн санал гаргасан. Мөн чуулганы хуралдаан дээр Сангийн сайд Б.Жавхлан хийгээд гишүүн Х.Бадамсүрэн нарын зүгээс орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх тоо хэмжээн дээр өөрчлөлт хийх замаар зохицуулалт хийх санал оруулсан. Гэхдээ энэ нь эцэслэн шийдэгдээгүй байна.
Цаашилбал 2025 оны төсөв буцснаар үүсэж буй дараагийн үр дагавар нь цаг хугацааны хүчин зүйл. Тодруулбал, төсвийг УИХ-ын тусгай дэгээр хэлэлцдэг. Тусгай дэгийн дагуу төсөв өргөн барьснаас хойш 30 хоногийн дотор аудит дүгнэлт гаргах ёстой байдаг. Гэтэл шинээр төсвөө өргөн бариад түүндээ ахиад 30 хоног аудит хийнэ гэхээр ондоо багтаж төсвөө баталж чадахгүйд хүрнэ гэсэн үг. Магадгүй УИХ төсвийн дөрвөн удаагийн хэлэлцүүлгийг цагаан сар хүртэл буюу 1 болон 2-р сард дамнаж хэлэлцүүлэхээс өөр сонголтгүй болж байна.
Хэрэв УИХ ондоо багтаж төсвөө баталж чадаагүй тохиолдолд тусгай чиг үүргийн байгууллагууд тэнд ажиллаж буй төрийн албан хаагчдын цалин хөлс болоод бусад урсгал зардлыг яаж шийдвэрлэх вэ гэдэг асуудал үүснэ. Цалингийн доод шатлалаар шийдвэрлэх зохицуулалтыг барина гэж Төсвийн байнгын хорооны дарга үзээд байгаа. Гэтэл төсвийн тухай хуулиараа 2024 оны төсвийн тухай хууль 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр хэрэгжилт нь дуусна. Он гараад 1 дүгээр сарын 1-нээс 5-ны хооронд шинэ хууль хэрэгжиж эхлэх ёстой. Гэтэл шинэ хууль нь өнөөдөр дашийн шог болчихсон суудаг. Магадгүй Засгийн газар болон аймаг, нийслэл, дүүргийн нөөц хөрөнгөөр асуудлыг шийдэх хувилбар байж болох ч нөөц хөрөнгөө зарцуулаад дуусгасан байвал яах вэ гэдэг асуудал үүсэхийг үгүйсгэж болохгүй.
Эцэст нь 2025 оны төсвөө зохистой хугацаандаа батлуулж чадаагүй Засгийн газар чадамжаа алдаж байна уу гэдэг асуудал хөндөгдөнө.
Бодит байдал дээр Засгийн газар төсвөө өргөн барьсан уу, барьсан. УИХ хуулийн хугацаандаа баталсан уу, баталсан. Эцэст нь төсөв буцсан нь Ерөнхийлөгчийн хоригтой салшгүй холбоотой. Өмнө нь үе үеийн Ерөнхийлөгч нар төсөвт нийтдээ 10 удаа хэсэгчилсэн болон бүхэлд нь хориг тавьж байсан түүхтэй. Гэхдээ УИХ хоригийг хүлээж авч байгаагүй буюу өнөөдрийн үүссэн нөхцөл байдал нь анх удаагаа тохиолдож буй кэйс. Өөрөөр хэлбэл УИХ Ерөнхийлөгчийн Төсвийн тухай хуульд бүхэлд нь тавьсан хоригийг анх удаагаа хүлээн авлаа. Анх удаа үүсэж байгаа нөхцөл байдал учраас эрх зүйн нарийн зохицуулалт байхгүй.
Төсвийн нэг, хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн үед төсвийг буцаачихаж болох байсан. Гэтэл УИХ-ын гишүүн Д.Энхтүвшин тэргүүтэй гишүүд төсвийн гуравдугаар хэлэлцүүлгийн шатанд энэ асуудлыг хөндөж тавьсан нь энэ удаагийн хоригийг цэвэр улс төржилт гэж үзэхэд хүргэж байгаа юм.
Товчхондоо энэ удаагийн хориг, гацааг институци хоорондын зөрчил мөн МАН-ын доторх эрх мэдлийн шилжилттэй холбоотой улс төрийн “зодоон” гэж үзэхэд хүргэж байна.
